Gastheer van de Piushaven een wandeling met Nathan Veldhuijsen Brugwachtershuisje ,,Kom iets voor drieën, dan kun je zien hoe wij de brug opendraaien,’’ attendeert brugwachter Beewee Nederkoorn (43) mij vooraf in een telefoongesprek. De draaibrug wordt doordeweeks immers tot etenstijd elk uur bediend. Maar op 18 juni om drie uur blijft de Prinsenhoevenbrug in de Tilburgse Piushaven gesloten. Geen schepen die in- of uitvaren. Wel heel veel karpers in het water, die de aandacht van Beewee op zich vestigen. De hele dag zijn er slechts zes boten gepasseerd, vertelt Nederkoorns collega Peer Kolsters. Beewee is licht verrast. ,,Dit jaar lijkt het namelijk iets drukker met passerende schepen dan vorig jaar in dezelfde periode. De gemeente doet veel aan pr over de Piushaven. Dat lijkt zijn vruchten af te werpen. Steeds meer schippers weten de Piushaven te vinden.’’ De uitvalsbasis van de wandeling met brugwachter Beewee Nederkoorn is uiteraard het brugwachtershuisje. Ook wel ‘dat hele kleine café aan de haven’ genoemd, twinkelt de brugwachter. Die bijnaam danken ze aan de aanloop van schippers, vrienden en buurtbewoners die graag een bak koffie drinken in het huisje. Tegelijk zijn beide brugwachters Piet Maas en Beewee muzikanten die geregeld op grote festivals en evenementen optreden. ,,De naam van mijn band laat zich wel raden hè,’’ zegt drummer Beewee, terwijl hij wijst naar zijn groene shirt met de opdruk: Bradley’s Circus. Samen met zangeres Mattanja Joy Bradley, bluesharpiste Lidewij Veenhuis, gitarist-zanger Jimmy The Lounge en contrabassist Toine Stout maakt hij eigentijdse rootsmuziek. ,,Blues met een geheel eigen geluid,’’ aldus Beewee. ,,In juli spelen we op de Zomerfeesten in Nijmegen en op Zwarte Cross in Lichtervoorde. We timmeren met de band goed aan de weg.’’ Als Beewee geen muziek maakt of teksten schrijft, is hij als brugwachter te vinden in de Piushaven. Als één van de weinige bruggen in Nederland is de Prinsenhoevenbrug nog niet geautomatiseerd. De brugwachters draaien de brug dus nog op eigen kracht open. Vorig jaar moesten ze dat voor zo’n 700 schepen en boten doen. ,,Piet Maas noemt het lurken, dat heb ik van hem overgenomen’’ zegt Beewee. Dus heet de grote slinger die ze hanteren het lurkijzer. ,,Dan zegt Piet bijvoorbeeld: ik heb de lurk van negen gedaan,’’ zo herhaalt Beewee zijn kameraad aan wie hij zijn brugwachterschap heeft te danken. Een minuut later staan we in het midden van de burg bij de nippel (opening) waar het lurkijzer in wordt gestoken. Als een brugwachter met zijn volle gewicht tegen de slinger drukt, komt de brug in beweging. Als de brug is opengedraaid kunnen bootjes aan beide kanten passeren. De schepen die de haven binnenvaren, worden ingeschreven nadat ze zijn afgemeerd aan de kade. ,,Dan gaan we er met de fiets achteraan,’’ vertelt Beewee, terwijl we de brug oversteken en links de Havendijk opgaan. ,,Brugwachter zijn behelst meer dan mensen denken. Eén van onze belangrijkste taken is om de mensen te verwelkomen. We zijn hun gastheer en maken ze wegwijs in de passantenhaven en in Tilburg.’’ De passanten betalen per nacht 65 cent per meter lengte van hun boot of schip. Ze mogen maximaal 28 dagen in de haven liggen. Ook Tilburgers, die hun boot in de jachthaven van Waspik of Heusden hebben liggen, bezoeken zo nu en dan de Piushaven. Sommigen omdat ze nog nooit met de boot in de Piushaven zijn geweest, anderen om praktische redenen. ,,Met de Tilburgse kermis een paar jaar geleden besloten bijvoorbeeld mensen uit de Reeshof, die een vaste ligplaats hebben in Drimmelen, om in de Piushaven te verblijven. Zo konden ze zich vol laten lopen met drank om vervolgens kruipend naar hun gespreide bedje in de haven te gaan. Ideaal, vonden ze.’’ Via de Havendijk lopen we richting de Piushaven. Ter hoogte van de Jan van Rijzewijkstraat – gelegen aan de overkant – stopt de brugwachter. ,,Hier, op deze plek komt waarschijnlijk volgend jaar de door John Körmeling ontworpen ophaalbrug met twee torens en twee hijsarmen,’’ wijst hij naar het struikgewas langs de waterzijde. ,,Dan zullen een aantal bomen sneuvelen, dat kan niet anders.’’ Of zij als brugwachters ook verantwoordelijk worden voor de nieuwe brug, weet Beewee niet. ,,Daar zijn we nog niet over ingelicht.’’ Hij is enthousiast over het ontwerp en noemt de brug ook onontbeerlijk. ,,Ze willen in dit gebied 2500 woningen neerzetten, dat zijn dan minimaal zo’n 5000 mensen. Die moeten ook naar hun werk. Als ze hier de brug overgaan komen ze – als de plannen doorgaan – via een weg parallel aan de Jan van Rijzewijkstraat zo uit op de Ringbaan Zuid.’’ Ook voor de joggers en de wandelaars die hun honden uitlaten, noemt Beewee de toekomstige brug een aanwinst. ,,Zij kunnen dan kiezen voor verschillende routes rond de haven.’’ Eenmaal bij de Piushaven aangekomen, passeren we een bijzonder bedrijfsverzamelgebouw. ,,Ik vind dit één van de mooiste gebouwen in Tilburg,’’ zegt Beewee over het voormalige onderkomen van een graan- en meelhandel. Het gebouw uit 1935, dat is ontworpen door de Tilburgerse architect Jos Schijvens, grossiert in langwerpige verticale raampjes. ,,Die speelsigheid, met de uitstekende driehoeksbalken en gele bakstenen, vind ik prachtig,’’ beklemtoont de drummer. Als we verder gaan, loopt hij Dick Janssen – voormalige adviseur van de Piushaven via de stichting Thuishaven Tilburg – tegen het lijf. Janssen is een van de organisatoren van het Tilburgse Havenfeest ‘Tilburg te Water’ dat op 1 en 2 augustus in de haven gehouden. Een feest waarin de viering van het 200-jarig bestaan van de kruikenstad nog doorklinkt. Voor de festiviteitencoördinator weer verder loopt, wijst hij naar een boom. ,,Heb je dat al gezien en opgeschreven?’’ Beewee weet meteen waar hij op doelt. Om een klein kromgetrokken paaltje is een boom gegroeid, wat gezien de omvang van de boom al decennia geleden is begonnen. ,,Een monument op zichzelf,’’ vindt Beewee. We slenteren weer richting het water, ter hoogte van de drijvende kapsalon Hardy’s Tilburg. ,,Het knipschip,’’ noemt Beewee het. Andere bijnamen voor het bijzondere kappersbedrijf van Corné Snels zijn: drijvende kappersark, barbiersboot of metamorfoseschuit. De brugwachter looft het gewaagde ontwerp, dat hij meer apprecieert dan de ‘witte strijkijzers’ (lees: plezierjachten) die soms in de Piushaven liggen. ,,Ze hebben om het schip skippyballen in het water geplaatst omdat boten er regelmatig tegenaan botsten. Slim idee,’’ vindt de muzikant. Hij vertelt dat er vanaf het dak van de kappersboot nog wel eens ‘watergolf’ wordt gespeeld. Beewee: ,,Dan plaatsen ze twee zwembadjes in het water waarin ze de golfballen mikken. Een interessante sport.’’ Rechts van de kappersark in het midden van de haven drijft een kunstwerk. Het is volgespoten met graffiti. ,,Ik vind het wel fascinerend dat iemand moeite heeft gedaan om met een bootje daar naartoe te varen en er een ‘tag’ op te spuiten,’’ merkt de brugwachter op. ,,Maar in principe vind ik het stom en lelijk dat sommige mensen overal hun ‘handtekening’ op kalken.’’ We passeren restaurant Woktijd 013, een zelfbedieningsrestaurant in de herbouwde loods van de voormalige graanhandel Teurlings-De Jong. Beewee herinnert zich de ophef die er twee jaar geleden ontstond omdat de van 1935 daterende loods werd afgebroken, terwijl een restauratie was aangekondigd. Een ‘culturele wandaad’ volgens sommigen. Het gebouw is desalniettemin opgebouwd in zijn oorspronkelijke vorm, compleet met de dakspantenconstructie die indertijd revolutionair was. ,,Best komisch. Door die schoorsteen tussen de letters staat er nu WO… KTIJD.’’ Volgens Beewee is het de bedoeling dat meer horeca zich in deze omgeving gaan vestigen. ,,De gemeente maakt van deze straat eenrichtingsverkeer. Dat is fijn voor de passanten van de Piushaven, want wellicht wordt het daardoor rustiger en rijden de auto’s minder hard.’’ Voordat we weer richting het water lopen zwaait Beewee naar kunstenaar Ivo van Leeuwen – volgens hem één van de beste kunstenaars uit de regio. Dan steken we de weg weer over en gebaart Beewee naar de plantenbakken in de lantarenpalen. ,,Daar zorgen wij ook voor met onze sproeifiets, een mobiele sproei-installatie. Met twee dompelpompjes pompen wij het water vanuit twee jerrycans in de bloembakken. Dat werkt uitstekend.’’ Een paar meter verder stuiten we op een walstroomkast die de schepen voorziet van stroom. ,,Daarmee kunnen ze aan boord televisie kijken,’’ vertelt Beewee. Verderop zijn er ook een vuilwaterinnamepunt en sanitaire voorzieningen. ,,De passanten van de Piushaven zijn van alle gemakken voorzien,’’ concludeert hij. Aan de kop van de Piushaven ligt de woonark ‘Vrouwe Anna Maria’ van SP-wethouder Johan van den Hout. De zijkant vertoont een ronde kale plek, in de vorm van een reddingsboei. ,,Tijdens het verven hebben ze indertijd de moeite niet genomen om de reddingsboei weg te halen. Ze hebben er toen gewoon omheen geverfd,’’ merkt Beewee op. Als de plannen doorgaan wordt de ark door de gemeente gekocht om het op termijn te laten verwijderen. Beewee: ,,Dan is er meer plaats voor de passanten.’’ Op de kop van de Piushaven staat het oude havenmeesterkantoortje dat door de VVV is ingericht als informatiepunt. Beewee leest voor uit het gastenboek: ,,Vriendelijke havenmeesters, prettige ontvangst.’’ De complimenten neemt hij graag in ontvangst. Eigenlijk weten maar weinig mensen iets over het beroep van de brugwachter. Sinds Beewee in 2001 begon als brugwachter, heeft hij veel meegemaakt. Hij schudt de anekdotes zo uit zijn mouw. Zoals over de dag dat hij met een Zwitser in het politiebureau belandde omdat diens buitenboordmotor was gestolen. Of over de man die niet doorhad hoe de douche werkte, totdat hij zijn sleutel uit de machine haalde en het water opeens naar beneden stroomde. Soms is hij ook getuige van woordentwisten tussen echtparen. ,,De meeste huwelijken stranden bij de file in Lyon of bij het afmeren,’’ citeert Beewee zijn collega Piet Maas met een glimlach. De twee brugwachters kunnen elkaar ook goed stangen. Zo liet Beewee begin mei in het Brabants Dagblad weten dat hij zijn kameraad Maas graag wilde bevrijden van zijn overgewicht. Want: ,,Bij het draaien van de brug zit zijn volle, ronde buik hem steeds in de weg.’’ Op de terugweg richting het brugwachtershuisje, vertelt Beewee over de bijzondere begroeiing langs de kade. ,,Sommige passanten vinden het geen gezicht en vragen zich af waarom het niet wordt verwijderd,’’ zegt de brugwachter. ,,Maar het is heel bijzonder. Henk Kruipers (veldbioloog van de Stichting Stadsbomen Tilburg, N.V.) heeft hier 17 verschillende biotopen gevonden. Dat staat in zijn boek Piushaven – levende have.’’ In de Piushaven legden in de twintigste eeuw talloze schepen uit het buitenland aan om handel te voeren. ,,Bij het sjouwen van de zakken zijn toen veel zaden gemorst, die zich tussen de stenen hebben genesteld,’’ weet Beewee. ,,Al die planten die hier groeien zijn exoten, ze horen hier eigenlijk helemaal niet.’’ Niet alleen de planten trekken aandacht, ook de scheefstaande paaltjes vallen op. ,,Ze worden met enige regelmaat omver getrokken. De paaltjes zijn niet bedoeld om schepen vast te leggen, daarvoor staan ze niet diep genoeg in de grond. Veel passanten negeren die waarschuwing en doen het toch, of gebruiken een paaltje om de boot te draaien. Met een schreefgetrokken paal als gevolg.’’ Als hij nog even een rondgang maakt in de sanitaire ruimte, met gele cabines, merkt hij op dat de stickers met de gebruiksaanwijzing voor de douche niet kloppen. ,,Geen wonder dat die man (eerder genoemd, red) niet begreep hoe de douche werkte.’’ Van het sanitaire lopen we richting de Vendeliersstraat. In dit zuidoostelijk deel van de havenkom ontwikkelt Tilburg sinds 2004 een museumhaven. Uitsluitend monumentale bedrijfsvaartuigen zijn hier welkom. Aan de hand van criteria (verkeert het schip grotendeels in originele staat en zijn de authentieke details voldoende zichtbaar) beoordeelde een schouwcommissie of boten aan de criteria voldeden. Tegen betaling kregen de schippers daarna een ligplaatsvergunning. De Museumhaven begint bij het schip ‘Vertrouwen-Oude Water’ aan de Tamboerskade in Tilburg. Vanaf daar is het een eindje lopen naar de motorloze ‘Antoinette’ (uit 1926) van Bick Art Supplies aan de Havendijk. Op een informatiebordje van de winkel annex cursusruimte van Marcel Dagevos staat: ‘alles voor de beeldhouwer’. ,,We hebben in de Piushaven dus niet alleen een knipschip, maar ook een hakschip,’’ grapt Beewee. ,,Het schijnt de laatst bewaarde sleepkempenaar van Nederland te zijn.’’ Achter het ‘hakschip’ ligt een voormalig vrachtschip uit 1914 met de naam de ‘Johanna’. Beewee heeft een voorliefde voor scheepsnamen, vertelt hij voordat we weer afscheid nemen. ,,Bij afkortingen kan ik vaak al raden naar wie het schip is vernoemd, meestal naar de kinderen of de kleinkinderen. Maar soms kan ik er ook geen wijs uit. Zo hadden we hier ooit het schip ORIDOW. Jij enig idee? Dat stond dus voor: Ons Rustpuntje In Deze Onrustige Wereld. Prachtig.’’ Dat namen hem boeien, blijkt ook wel uit zijn eigen roepnaam: Beewee. ,,Dat is zo gegroeid omdat ik vroeger striptekenaar wilde worden. En dus zocht ik naar een pseudoniem. Dat werd Beewee.’’ Wandeling met Beewee Nederkoorn op 18 juni 2009 rondom de Piushaven. Nathan Veldhuijsen, juni 2009