‘De verborgen Maria’ aanpak/methode 2006 Naast de vele publieke gebouwen die naar het verleden van Tilburg verwijzen, zijn er ook aan de oudere woonhuizen in de St. Josephstraat veel tekens te vinden die de historie van de straat onderstrepen. Kijk bijvoorbeeld eens naar de inkepingen in de kozijnen van enkele portiekjes op voordeurbelhoogte. Hier hebben ooit trekbellen gezeten, toen de straat nog niet voorzien was van de moderne voordeurbeltechniek of misschien zelfs van elektriciteit. Ook treft men op verschillende huizen tegels aan die je informeren over het jaar waarin het huis gebouwd is en welke architect achter het ontwerp zit. Zo vind je, bij nummer 62 op de St. Josephstraat, een ingemetselde steen met ‘Stan Konings Architect 1939’ erin gegraveerd.   In het gehele Piushavengebied treffen we tegels op de gevels van huizen aan. Je vindt ze overal in de St. Josephstraat en ook in de aangrenzende straten. In kleur, wit, of aardetinten zien we afbeeldingen van de heilige Maria. De tegels vinden we in de portiekjes van de huizen. Ze zijn veelal hetzelfde, of sterk op elkaar lijkend. Maria wordt altijd vergezeld door kindje Jezus, en soms zien we twee engelen omringd door een aantal symbolen. Op een andere tegel die meerdere malen in de straat te bewonderen is, zien we Maria en Jezus in een driehoeksvorm, een vorm die verwijst naar de drieledigheid van het Christelijk geloof. Het overgrote deel van het aardewerk is beschilderd en ontleent zijn glans aan het glazuur dat er daarna op is aangebracht. Ze zijn goed onderhouden, en veroveren daarmee een ereplek in de portiekjes van veel huizen in de St. Josephstraat. Ze vormen een herinnering aan de kerkelijke gemeenschap die het Piushavengebied ooit was. En misschien voelen sommige bewoners vandaag nog steeds een verbintenis met Maria en het katholieke geloof, en geven de beeldjes uitdrukking aan deze verbintenis. Er is echter ook een huis, halverwege de St. Josephstraat op nummer 64A, dat afwijkt en waarvan de bewoners wellicht helemaal niet zo trots zijn op hun tegel. De betreffende tegel, een driehoek met Maria en Jezus, bevindt zich namelijk zorgvuldig verborgen achter een struik. Er is hier geen sprake van een struik die door wildgroei zijn grenzen heeft overschreden. De struik in kwestie heeft onlangs een snoeibeurt gehad. De operatie lijkt in het volle bewustzijn van de tegel te zijn uitgevoerd waardoor de de struik de tegel aan het zicht blijft onttrekken. De tegel zal een oplettende voorbijganger niet ontgaan, en zelfs meer aandacht trekken dan een Mariategel die niet verborgen is. Een nieuwsgierig mens zal zich moeilijk kunnen bedwingen en de struik, ondanks de stekels, opzij duwen om de heilige Maria eens beter te bekijken. Maria met kroon, statig als een koningin, samen met kindje Jezus in een driehoeksvorm die voornamelijk bordeauxrood, lichtblauw en goudkleurig is. Waarom de bewoners ervoor kiezen deze tegel zo opzettelijk te verbergen is onduidelijk. Het lijkt me stug dat ze een hekel hebben aan historische tekens in het algemeen. De reden kan betrekking hebben op hun standpunt ten aanzien van de kerk, of ze vinden de tegel gewoon niet mooi. De tegel is er in elk geval nog, en ook hier kunnen meerdere redenen voor zijn: de bewoners van het huis tonen hiermee respect voor het verleden van de buurt, of ze mogen de tegel niet van de gemeente of vanwege één of andere geschiedkundige reden verwijderen. Het verwijderen kan ook gewoon teveel werk zijn. De struik biedt een natuurlijke oplossing voor het ‘probleem’ van de huidige bewoners, zonder dat de tegel beschadigd raakt. Dit lijkt een op zichzelf staand geval van het ‘bewust verbergen van historische tekens’ te zijn, maar we vinden nog meer huizen die zich verlost hebben van hun banden met het verleden. Hier geen mariabeeldjes, en dus ook geen verwijzingen naar de kerkelijke gemeenschap, maar inkepingen voor de vroegere trekbel die zorgvuldig zijn dichtgemaakt. De reden achter het verwijderen van de historische tekens is te achterhalen: de functie van de trekbelinkepingen is verloren gegaan met de komst van de elektrische drukbel. Hoewel een aantal buren de trekbelinkeping in ere houden, of gewoon te lui zijn geweest om er iets aan te doen, zijn de dichtgemaakte inkepingen geen sporen van het opzettelijk verbergen van het verleden. Het gaat eerder om een esthetisch en praktisch probleem. Allereerst zijn er twee verschillende tekens die ‘deurbel’ zeggen: de één is de huidige deurbel, de ander de trekbelinkeping. Deze tekens zijn tegenstrijdig en werken verwarrend. De trekbelinkeping zit op de logische plek voor een deurbel, wat ervoor zorgt dat we even moeten zoeken om de nieuwe bel te vinden. Bij één van de huizen is dat probleem opgelost door de drukbel in de inkeping van de trekbel te plaatsen. Natuurlijk had men er ook voor kunnen kiezen om gewoon een trekbel te blijven gebruiken, maar dit zien we bij geen enkel huis in het aaneengesloten rijtje. Een paar straten verderop vinden we een historisch teken dat verwaarloosd is. Het is een muurtegel in aardetinten van de heilige Maria, die er veel ouder uitziet dan de andere tegels die we in de straat aantreffen. De tegel is niet beschilderd, wat overeenkomt met enkele andere tegels aan de Hoevenseweg. Wat deze tegel er juist zo oud uit laat zien, zijn de verweerde vormen. Maria en Jezus vloeien ineen met de rest van de tegel. Het is onwaarschijnlijk dat hij veel ouder is. Wellicht is deze tegel ooit, op de een of andere manier, beschadigd geraakt. Het ligt echter meer voor de hand dat de huidige of vroegere bewoners van dit pand niet zoveel interesse hadden in het onderhouden van de tegel. Zij lieten het verleden aan het verleden. Want laten we wel wezen: hoe mooi en sfeerverhogend al die tekens ook zijn, dat zijn zij voornamelijk omdat zij uitdrukking geven aan "het verleden". We kunnen ons daarom afvragen of de bewoners uit de St. Josephstraat en het omringende gebied diezelfde tegels op hun huizen hadden bevestigd als ze nieuw waren geweest. Waarschijnlijk niet, tenzij we hier inderdaad te maken hebben met een gemeenschap die nog steeds diep verweven is met het katholieke geloof . Hoewel de één zijn tegel misschien beter onderhoudt dan de ander, zien we in de St. Josephstraat dat de bewoners bereid zijn de sporen van de tijd aan hun huizen te tonen. Het zijn belangrijke tekens in de wijk. Daarbij maakt het niet zoveel uit of het een Mariategel of een voordeurbelinkeping, het religieuze of het technische verleden, is. Het gaat erom dat die tekens ergens voor staan. Ze laten net zoals de architectentegel zien dat de gemeenschap in de tijd gegroeid is. En die groei tonen deze Tilburgers met gepaste trots.  Irene Habets 15-08-2006 meer weten over semiotiek?    Bart Doreleyers over de Koopboulevard Leyparc over de AaBé-fabriek  Irene Habets over de Koopboulevard Leyparc  Jacolette Kloppers over de St Josephstraat  Nathan de Groot over de St Josephstraat 51 over de Hoevenseweg  Tom van Nuenen over de Prinsenhoeven 5 (dealer) over de St Josephstraat / Oisterwijksebaan